Eskolab #5: Eguzki-Sistema eskalazko

Martxoaren 6ean, larunbata, Eskolab#6 ospatu genuen eta bertan Eguzki Sistema eskalan aurkeztu genuen. Herigunek lagatutako materialari eta Luisma Martinez-ek dituen ezagutzei esker goiz oso entretenigarri bat euki genuen eta 4.500 milioi kilometrotako paseo bat eman genuen.

Lehendabizi, GZTGunean 1:1.580.000.000 eskalan planeten modeloekin egon ginen jolasean, eta proportzio horretan beraien arteko distantzia kalkulatzen ikasi genuen.

Geroago, planeten arteko bidai batera joan ginen eta gure Eguzkia, eskalan ere, NH Avanzada Hotela baino urrutiago jarri genuen. Hortik aurrera, planeta bakoitzaren ezaugarrien fitxak kokatzen joan ginen, bakoitzaren itzura eskalan, aurretik kalkulatuta genuen distanztian.

Saturno aldera hamaiketakoa jaten gelditu ginen, non grabitate unibertsalaren legea eta planeten mugimendua ulertzeko esperimentu bat egiteko aprobetxatu genuen.

Garbigunetik urbil amaitu genuen, ia gure Eguzki maketatik 3 kilometrotara, eta irteera luze hoenk alboan ditugun planetekin aldentzen gautuzten distantzia handietaz ideia bat edukitzeko balio izan zigun, jakinda marrazki gehienetan benetazkoa ez den neurri txiki ko Eguzki baten inguruan multzokatuta agertzen direlarik.

Ezer ez garela eta hauskortasun sentsazio honek etorkizunean agertuko zaizkigun erronkei aurre egiteko oso baliogarriak izan daitezke, gehien bat gure Lur txiki eta maiteari dagokionez.  Horrela pentsatu zuen ere Carl Seganek 1990ean Voyager 1 zundak bidalitako Eguzki Sistemaren mugetan egindako argazkiak ikusi zituenean. Gure planeta zabaltasun batean eskeinitako puntu urdin bigun batean aurkitzen zen. 

Hurrengo bideoan, zientzilari eta dibulgatzaile izugarriak bere pentsamenduak adierzaten ditu argazki horri buruz:

https://www.youtube.com/watch?v=Ot_FWE0GnAU

Bideo honek modu interesgarri baten gure posizioa unibertsoan adierzten du:

https://www.youtube.com/watch?v=Ot_FWE0GnAU

Eta hemen desertu batean Eguzki Sistema eskalan ordezkatzen da:

https://www.youtube.com/watch?v=Kj4524AAZdE

Eskolab #4: Emakumeak zientzian

Astelehenean, Otsailak 11an, Txomin Arestiko liburutegian Eskolab#4a egin zen, non Emakumeak Zientzian izeneko karta jokoan jolasten ikasi genuen eta arratsalde atsegina familian pasa. Modu honetan, Emakumea eta haurra Zientzian delako egun Internazionala ospatu genuen, 2015.etik eta Nazio Bateratuek proposatuta, emakumeak historian zehar zientzian izandako rola agerrarazten saiatu izan dena, bai eta ikasketa, ikerketa eta lanaren bitartez arlo honetan emakume eta haurren txertaketa sustatuz.

Gaur egun, maila global batean,STEM jardueretan parte hartzen duten biztanlegoaren %30a bakarrik emakumeak direla (zientzia, teknologia, ingenieritza eta matematika). Desoreka handi hau gure gizartearen egitura patriarkala dela eta gertatu da, historikoki emakumearen presentzia zientzietan
ezkutatu duelarik, ikaragarri ostopatuz bere sarbidea formakuntza eta informaziora.



Betidanik zientzia eta ikerkuntza imajinarioa, gizonezkoak hartuta egon da (Arquimedes, Copernico, Darwin, Newton, Einstein….). Hau dela eta, texto liburu bat hartzen dugunean, emakume zientzilarien artean Marie Curie edo Alejandriako Hypatia, Alejandro Amenabarrek ezagutarazita “Ágora” filmean, soilik topatzea ohikoa da. Baina errealitatea da, historian zehar emakume pilo dagoela ezagutza zientifiko eta teknikoa sortu dutenak aintzinatik, kasu askotan
egoera gogorretan, azkenean alde batera utzita edo beraien lorpenetaz desjabetuak zientzilari gizonezkoen eskutik.

Gaur egungo ume eta nerabeek beraien etorkizuna hautatzeko emakumezko eredu eta erreferenterik ez badute, normala da beraien presentzia zientzietan eskasa izatea eta beraien etorkizun profesionala genero estereotipoak limitatuta egotea.

Zorionez, egoera honi konponbidea jartzeko iniziatibak badaude. Adibidez, Inspira-STEAM proiektuari esker (http://inspirasteam.net/), zaletasun zientifiko-teknologikoa sustatzen duela, eta aurreko hiruhilabetean Txomin Aresti bisitatu zuela.

Oso gomendagarria da ere “Mujeres con Ciencia” izeneko blogari begirada bate matea (http://mujeresconciencia.com/), non EHU/UPVko Kultura Zientifiko katedratik, gaur egungo eta iraganeko emakume zientzilarien aurrean jartzen gaituzte.

Azkenik, Eskolab#4en egin genuen bezala, “Emakumeak Zientzian” karta jokuan al dugu jolastu. Esperientzi ludiko bat zeinaren bitartea ondo pasatzeaz aparte, emakume hoiei buruz asko ikasi genuen, bai eta gure jakinmina piztu haien inguruko gauza gehiago jakiteko. Jolasa Anouk Charles eta Benoit Friesen lana da. Beraien alaba izan zutenean, emakumezko erreferente hauen gabezian ohartu ziren zientzi eta teknologi alorretan. Crowdfunding kanpaina baten bitartez, baliabideak lortu zituzten diseinatzeko eta fabrikatzeko. Baina gainera, mundo guztiaren eskura Creative Commons lizentzia bitartez jartzea erabaki zuten, danok doan deskarga ditzagun, gure karta jokua inprimatu eta
etxean jolas dezagun.

Hemen euskaraz al duzue deskargatu: https://www.elhuyar.eus/eu/shop/490

Eta hemen erderaz: https://www.surlatoile.com/WomenInScience/wp-
content/uploads/2015/09/Women-In-Science-DIY-kit-ES-1.00.pdf

Eskolab #3: Hondartza garbi dezagun

Pasadan igandean, abenduak 2, Txomin Arestiko zenbait familiek 3. Eskolab-a ospatzeko bildu ginen. Ekimen hau Artazako parkean egin zen eta guztien artean Land Art-eko lan bat egin genuen.

Nahiz eta eguna nahiko desatzegina ateta zen, aurkeztu ginen ausartak modu kooperatibo batean lanari ekin genion artelan ikusgarri bat sortuz.

Pinu baten inguruan espiral bat egin genuen. Batzuek irudia markatzen zuten, beste batzuek hostoak banatu, beste batzuek ekarri eta antolatu,… Azkenean, jo ta le aritu ondoren, egindako lana arrotasunez ikusi genuen.

Land Art-a paisaian dauden elementuak erabiltzen ditu ( adibidez hostoak, fruituak, harriak, etabar) beregan esku hartzeko, ikusten duten pertsonengan harridura eta lilura sortzeko asmoz, eta Naturarekin dugun harremanaregan erreflexioa egitea bilatzen du.

Modua batean, inguruan aurkitzen dugun nahaste naturalaren elementuetan orden bat ezartzerakoan (adibidez lerro zuzenak, espiralak, eso kolorearen degradazioa), horrek gure arreta erakartzen du eta sentimendu ezberdinak eragiten dizkigu.

Beste arte formekin konparatuz, adibidez margolaritza tradizionalarekin, artelana hauek ez dira musea batean kokatzen denboraldi finko baterako baizik eta Naturaren erdian kokatzen dira ikutu, inguratu, igaro edota usaindu eta entzun daitezkelarik. Gainera iragankorrak dira: haizearen edo euriaren ekintzak erabilitako elementuak nahastu ditzake, inguruari itzuliz eta gure ekintzaren arrastatoa erabat ezabatuz. Gure Lur Planeta maitearekin eduki beharreko harramanaren ikasketa posgarria izanik.

Eskolab #2: Hondartza garbi dezagun

Aurreko igandean, azaroak 4, Txomineko ama baten ideiari esker, Eskolabeko bigarren saioa ospatu genuen. Ideia horrek, familiek gertu daukagun hondartza batera hurbiltzea eta plastikoz garbitzea iradokitzen zuen, ingurugiro arazoetaz aurrez-aurre  testigu izateko aukera emanez.  

Iritsi ginenean, eguna eguzkitsua zegoen eta hondartza itxura zoragarria zuen. Lehenengo bistaz zoragarri zirudien. Dena den, itxura bakarrik zen. Gaur egun, gure hondartzek itsaso eta hondarra baino gehiago dute, plastikoa ere badute…..eta metala!!!Hori da. Guraso batek iman bat ekarri zuen harean torloiuren bat topatzeko asmoz. Hori sorpresa hartu zuena  imanaren oinarria burdin zati txikiz betetzen ari zela ikustean. Segundu batzuetan imana erabat beteta zegoen burdin zatiz.

Ordu eskas batean 15 kilo zakar jaso genituen. Hondakinen gehiengoa plastiko konposatua zen. Topatutako hondakin ohikoenak honako hauek zeuden:

• Plastikosko perlak (beads): Plastikozko beste objektu batzuk fabrikatzeko materia dira. Itsas-nesken malkoak ere deituak. Jasotakoak milímetro gutxikoak izan ziren, baina txikiagoak daude detergenteetan, kosmetikoetan eta dentifrikoetan. Sustantzia hauek arrainek jaten dituzte eta gure elikadura katean bukatzen dute sartzen.

• Zigarro puntak. Erretzailea bazara, inguru giro mesedetarako al dozun gauza errez bat egin, zigarro puntak lurrera ez bota.
  
• Soka, sare eta arrantza tresnen hondakinak. Arrantza industria gure itsasoetako plastiko iturri garrantzitsuenetarikoena da.
  
•  Poliexpán, poliestireno, corchopán, corcho blanco… Birziklatu ezin daitekeen materialak dira, ta gure hondartzak zikintzen dutenak.
  
• Hondakin-ur garbitzaileetan erabilitako Bioseuskarriak: Plastikozko gurpiltxo hauetariko asko jaso genitien, araztaile askotan erabiltzen baitira, ta itsaoan bukatzen dute behin erabilita. Zein ironikoa ura garbitzeko erabiltzen den zeozerrek bukatzea itsasoa zikintzen! Bideo honetan, erabiltzen diren bioeuskarri kopuruak ahal ditugu ikusi: https://www.youtube.com/watch?v=50t8pYDO4UQ&feature=related 

Umeek hondartzan normala dena eta ez ohikoa dena topatzearen arteko ezberdintasuna ikasi zuten. Bai eta kalitatezko denbora konpartitu zuten beraien guraso eta beste familiekin, mobil eta pantailaren beharrik gabe. Ikasteko denbora izan zuten, baina dibertitzeko eta jolasteko ere, sustoren baten bat izanda ere berton jolasean zebiltzaten txakurrekin eta olatuek gora egitean. 

Euskolabeko bigarren saio honetara hurbildu ziren familiei eskerrak ematea nahi dugu. Gogoarazi nahi dizuegu, edozein zalantza izanez gero, edozein gai gustuko duzutena edota zaletasun konpartitzeko, gure korreora mezu bat bidaltzea duzuela  (txominampa@gmail.com) eta danon artean zeozer antola dezakegu.

Hona hemen gure arakatzearen emaitzaren argazkia. Eskerrik asko denagatik!

EskoLab #0: Hitzaldia “Dame Veneno”, VSF

Aurrekoazaroak 28an, Patricia Gomez, VSF Munduko Elikadura Justiziako partaidea, Txomin Arestiko liburutegira gerturatu zen “Dame Veneno” kanpaina aurkezteko asmoz. Gaur egungo elikadura industrialari buruz eta gure elikatze ohiturei buruz hitz egin zuen. Azaldutako datuak nahiko arduratsuak dira eta gonbidatzen dute jatenarigaren guzti horren jatorri eta osatzeariburuz ereflexio bat egiteari.

Prozesatutako elikagaien presentzia handitu egin da, mundo mailan, %43,7ª 2000 eta 2013 artean. Egia esan, Estatu espainolean, gure eguneroko elikagaien %70ª mota honetako produktuetan oinarritzen da. 

Aurreko guztia, bihotzeko gaixotasunekin, diabetesa, minbizi mota batzuekin eta gizentasunarekin erlazionatuta dago, Estatu espainoleko osasun kostuaren %20ª suposatuz.

Era askotariko elikadura, hurbila eta sasoikoa, guztion eskura dagoela pentsazitekeen, bainaez da horrela. VSF ikerketak agerian utzi du populazioaren %44ak, bizimodu osasuntsu bat jarraitu ahal izateko, osasun aginteek zehazten dituzten elikatze gomendioak jarraitzeko gutxienezko erosteko ahalmenik ez duela.

Guzti honi genero ikuspegia gehitzen badiogu, ikus dezakegu soldata zein lan baldintzek negatiboki eragiten dutela emakumeen gan batez ere, trasbertsalkimaila social guztietan. Zergati biologikoak aparte, osasun egoeran gizonezko eta emakumezkoen arteko ezberdintasunak aipatzekoak dira, sozialki eraikitako ezberdintasunak direla eta.

Azkenik, elikaduna mota honek kontsumitzaileen osasunean bakarrik ez dute eragina, gizarte indigenetan eta urruneko ekosistematan ere, non lurzoruak narriatu eta deforestatu egiten dira, monolaborantza eta  pestizida eta fertilizante sintetikoetan oinarritutako nakazaritza praktikatuz. Adibidez, badaude ikerketak agerian uzten dutela landare moten galera, orain dela 100 urtetan ehundaka zeudenak eta gaur egun dozena kazen batzen direnak.

Gaur egungo bizimoduak deskonexio bat eragin du persona eta kontsumitzen ditugun produktuen artean. Kasu askotan beraien jatorria, barietatea, sasoia, e.a., ezezagun dugu, eta honek suposa lezake kultura eta elikatze tradizioaren  galera.

Egoera hauxe izan da, zer egin dezakegu? Hasteko, ez dago gaizki gaiari buruz erreflexio bat burutzea. VSF informeak hauxe lana errezten digu, baina, prozesatutako elikagai gutxiago Joan gaitezke erosten, aldiz,  hurbileko produktu gehio, sasoikoak eta ekologikoak. Haurtzaroan garrantzi gehiago jarriz: gaur egun eskolako jantokietan ekimen oso interesgarriak ari dira sortzen, adibidez “Gure platerra, gure aukera”. Izan daiteke momentua iritsi izan guztion artean aldaketa bat bultzatzeko….

“Dame Veneno” txostena VSF webgunetik deskargatzea posible dugu, bertsio integroan, labur bilduta eta dossier forman (denbora asko ez badugu!).

https://vsf.org.es/dame-veneno/sala-de-prensa

Badaude ere dokumental interesgarri batzuk elikadurar iburuz reflexio bat egiteari bide ematen digutenak.:

“Nuestro pan de cada día” (2008), de Nikolaus Geyhalter.

https://www.documaniatv.com/social/nuestro-pan-de-cada-dia-video_e22658941.html

“Nosotros alimentamos al mundo” (2005), de Erwin Wagenhofer

https://archive.org/details/nosotrosalimentamosalmundo#

Eta gure seme alabekin erreflexionatzeko, liburu interesgarri batzuk badaude:

“¡Qué rico! Todo lo que hay que saber sobre la comida”, de Editorial Siruela.

http://www.siruela.com/catalogo.php?id_libro=2734

“Aventuras y desventuras de los alimentos que cambiaron el mundo”, de Editorial Afindecuentos

http://www.afindecuentos.com/catalogo/aventuras-desventuras-alimentos-cambiaron-mundo/

Inauteriak 2017

Zuzen zuzenean egon ezin izan zaretenentzako, hurrengo loturan argazki batzuk utziko dizkizuegu. Ezin izan ditugu danak harrapatu, sugandilak bezala mugitzen ibili baitira. Batez ere krokodilo, saguzar, pinguino eta sagu bezala.

Klikatu argazkian album guztia ikusteko:

Eta hemen bideo txiki bat dago.

Inauteri zoriontsuak!

Denon Artean Proiektua

 DENON ARTEAN:FAMILIA ETA ESKOLA BATERA PARTE HARTZEN 

Kaixo, familiak!!

2016/2017ko ikasturte akademikoan zehar ¨Denon Artean¨ Programa, zentroan garatzen hasi da, Hezkuntza Sailak eta Udaletxearen parte­hartze herritarrak bultzatu dute eta Ongizatea Elkarteak dinamizatu du.

Programa honetan Txomin Aresti ikastolaren HH­en dauden haurren familiek galdera hauei erantzuten lagun gaitzatela nahi dugu. Zuen parte­hartzea funtsezkoa da Eskolarekin batera, zuen seme­alaben heziketa modu oso batean burutu dadila. Biek, ezinbesteko bi oinarri eratzen dituzue heziketa hori sostengu moduan edukitzeko.

Gure proposamena familientzat eta Eskolarentzat topaketa espazio batzuk edukitzea da, non elkarrekintza oso presente egongo da eta bertan bi agente hezitzaileen esperientzien bidez lankidetza­giroa sortzea dugu xede eta horrekin elkarlanean aritzea zuen seme­alaben eskolarteko proiektuetan.

Programa honen ibilbidea hau da:

• Lehen hiruhilekoan: Lehenengo Familiekiko haurren Topaketa indibiduala 
• Bigarren hiruhilekoan: Bigarrengo Familiekiko haurren Topaketa indibiduala 
• Hirugarren Hiruhilekoa: Familiak HH­en Baterako Topaketa|& Eskola. 

Aukera ezazu zein den zuretzat ordutegirik egokiena eta idatzi ezazu data txominampa@gmail.com.

IGE eta Eskolaren izenean parte hartzera animatzen zaituztegu!